Paarden zijn van oorsprong kudde, vlucht- en prooidieren.
Paarden zij prooidieren, degenen die gegeten worden. Daarom zijn ze goed uitgerust met lange benen en kunnen ze over een heel lange afstand in een goed tempo vluchten. Als een paard schrikt gaat hij gelijk vluchten, daarna gaat hij kijken en of de reden van zijn schrikken echt gevaarlijk is. Een paard op hol is in paniek. Als laatste optie zullen ze pas aanvallen. Ze zijn heel erg gespitst op het lezen van hun omgeving, maar ook op mensen en dieren als ze deze tegenkomen. “Ze kijken naar onze spierspanning, ze registreren onze ademhaling en bepalen ook via geuren hoe het met ons gaat. Op basis daarvan besluiten ze ‘ben jij veilig om bij te zijn of moet ik vluchten?’. Een paard leest vooral roofdiergedrag. Een paard leest vooral of wij ook echt roofdier-gedrag vertonen. Op basis daarvan besluit hij of het veilig is voor hem om bij je te blijven of niet. Wanneer een paard zich veilig bij je voelt, gaat hij zich bij je aansluiten in zijn energie. Dus als ben je bijvoorbeeld hoog in je energie, dan wordt het paard daar zelf ook vaak drukker van. Dit geeft mij als buitenstaander (therapeut of coach) inzicht in hoe het met jou gaat. Wij mensen hebben namelijk heel erg geleerd om te zeggen ‘ja hoor, het gaat goed met me.’ Wij geven sociaal wenselijke antwoorden, maar weten soms zelf niet meer hoe het van binnen gaat. Soms zegt iemand bijvoorbeeld dat hij of zij rustig is en dat het goed gaat, maar dan zie je vervolgens dat het paard heel hoog in zijn energie is: zijn hals staat hoog en hij is druk in zijn bewegingen. Dan kan de coach of therapeut na of dit komt door prikkels uit de omgeving of door hoe de persoon naast hem zich voelt.
Het paard is inzetbaar op diverse manieren
Vaardigheden vergroten middels paarden
Paarden zijn van nature kudde dieren en moeten goed samenwerken om te kunnen overleven. Zij zijn dan ook meesters in de non-verbale communicatie. Zelfs de kleinste verandering in het lichaam (denk daarbij aan ademhaling, spierspanning, kloppen van het hart et cetera) worden door paarden herkend en zij zullen hierop reageren. Dit wordt ook wel spiegelend gedrag genoemd. Deze zuivere feedback helpt deelnemers om meer bewust te worden van de effecten van hun gedachten, gevoel en gedrag. Omdat paarden direct reageren op wat ze op dat moment ervaren, is het voor deelnemers heel duidelijk waar ze tegen aan lopen en wat ze kunnen ontwikkelen.
Zo kunnen deelnemers oefenen met het thema grenzen, leiderschap of gevoelens van onzekerheid. Nieuw gedrag of vaardigheid kan in de praktijk geoefend worden en de deelnemers krijgen direct feedback op wat zij doen. Het paard kijkt telkens opnieuw met een frisse en onbevooroordeelde blik naar een deelnemer, hoe je eruit ziet maakt het paard niets uit. Dat maakt ze fijne leermeesters.
Paarden leveren een bijdrage aan het verlagen van stress.
Veel van de cliënten lopen dagelijks vast in hun school/werk- en thuissituatie. De stress die dat oplevert zorgt vaak voor negatieve consequenties. Mensen gaan zich afzonderen, verwaarlozen zichzelf of neigen naar middelenmisbruik. Uit wetenschappelijk onderzoek van de Washington State University (Pendry, Smith & Roeter, 2014) blijkt dat het cortisolgehalte (het hormoon dat bij stress wordt aangemaakt) van jongeren die activiteiten deden met paarden aanzienlijk lager was, dan jongeren die op de wachtlijst voor behandeling stonden.
Rupert Isaacson publiceerde in 2009 het verhaal over zijn zoon met autisme, waarbij hij paarden inzette om het stressgehalte te verlagen. Hij beschrijft in zijn boek The Horse Boy dat het gaat om de beweging van de mens op het paard. Het ritme van de heupen tijdens het paardrijden zorgt voor de afgifte van het hormoon oxytocine. Oxytocine geeft een gevoel van vertrouwen en is de tegenpool het stresshormoon cortisol. Elisabeth Koch beschrijft het wiegen van de PSOAS spier. Het uitgangspunt is dat wanneer er meer vertrouwen en minder angst is, jongeren beter tot leren komen. Op de paardenrug is een manier om de interactie te bevorderen. Tijdens het rijden gaat het kind contact maken met de buitenwereld, dankzij het paard.
Paarden kunnen dus bijdragen aan het verlagen van stress. Dat is zichtbaar bij cliënten. We zien dat ze plezier hebben tijdens de omgang met paarden en dat ze zich gezien voelen.
Het paard als fysiotherapeut.
Voor het paardrijden worden onderstaande principes gebruikt.
-Het lichaam vormt altijd één geheel. Er is ook altijd een onderlinge beïnvloeding van lichaam en geest. Een goede ontspanningen concentratie bevorderen dat je in alle rust op een paard zit.
-Door efficiënt, gecoördineerd spiergebruik ben je in staat om rechtop, en met de juiste (in)spanning op het paard te zitten.
-Een goede zit op het paard begint vanuit de kracht en stabiliteit van het midden van het lichaam, we noemen dat centralisatie, rompstabiliteit of core stability.
-Paardrijden heeft bij elke gang een eigen ritme. Dit ritme moet je kunnen sturen, volgen en/of vasthouden. Je moet er ook voldoende uithoudingsvermogen voor hebben.
-In elke beweging zitten vaste en toegevend vaste punten. Dat betekent dat je romp stil moet kunnen blijven als bijvoorbeeld je beenhulp geeft. Hiervoor moet je heel bewust voelen wat je wilt bewegen en wat stil moet blijven. Ook kan het zijn dat je niet voldoende soepel bent in sommige delen van je lichaam, de therapeut kan dan helpen met het soepeler maken of oplossingen zoeken.
-Door het aanleren van een actieve houding ben je klaar voor de volgende beweging, ook als deze onverwacht is. Je bent voorbereid op de bewegingen van je paard.
Het paard als communicatiemiddel
In het contact tussen deelnemers en paarden gebeuren bijzondere dingen. Dit zien we bijvoorbeeld bij deelnemers met autisme. Onze ervaring is dat deelnemers zich kunnen ontspannen in het contact met een paard. Ze ervaren minder dreiging en onveiligheid dan in het contact met mensen. Daarnaast is een paard veel gemakkelijker te begrijpen dan een mens. Een mens heeft veel nuances in woorden en gezichtsuitdrukkingen. Woorden van mensen zijn vaak anders dan dat wat ze werkelijk denken, sociaal wenselijke wereld. Een paard is veel eenvoudiger te lezen en altijd puur in zijn reactie. Wanneer een deelnemer een vertrouwensband met een paard heeft opgebouwd, kan het gaan fungeren als brug tussen de deelnemer en de begeleider.
Een vergelijkende studie naar de effectiviteit van therapie met paarden bij kinderen met autisme spectrum stoornis laat hierin mooie resultaten zien. Kinderen tonen een duidelijke verbetering in het sociaal functioneren. Dat is natuurlijk precies wat we graag willen bereiken!
De vaardigheden die deelnemers opdoen tijdens therapie of coaching met paarden kunnen vervolgens gegeneraliseerd worden naar de thuissituatie. Zorg op maat kan in de thuissituatie verder werken met de reeds ontwikkelde vaardigheden. Op die manier bieden wij een stevige basis om de belastbaarheid van de deelnemers te vergroten en bij te dragen aan een gezonder leven.
Een paard kan steun en troost bieden en kan ervoor zorgen dat iemand zich openstelt.
Een paard heeft instinctief kuddegedrag en kan daardoor goed inspelen op emoties, ook van mensen. Hierdoor kan het dier ook een enorme troost zijn voor jongeren. Emoties die achter een dikke muur verscholen waren komen met behulp van een paard naar voren. Door oefeningen met paarden te doen leren jongeren hoe ze situaties anders kunnen benaderen, anders over dingen na kunnen denken en hoe ze met opgeheven hoofd nieuwe uitdagingen kunnen aangaan. De jongeren zijn meer in verbinding met zichzelf en met anderen.’